Cemi sofeli ozaani da iq gavrcelebuli gvarebi
Cemi mSobliuri sofeli ozaani mdebareobs saqarTvelos ZirZvel kuTxeSi qiziySi(kambeCovanSi). igi dedofliswyaros raionis ulamazesi sofelia,rogorc Tavisi bunebiT ,aseve mravali RirsSesaniSnavi ZegliT.
sofels aRmosavleTis mxridan akravs tye da mis ferdobebs Sefenili baR-bostnebi da venaxebi _“oqraani”,romlis miwebi saxels amarTlebs da madliani,mosavliania.tyidan da ferdobebidan iseTi lamazi gadasaxedebi iSleba kavkasionis qedisken,alaznis velze,tbaze, rom specialurad adian mnaxvelebi am silamaziT dasatkbobad. dasavleTiT, sofels gediqis xeoba esazRvreba da mosaxleobas misgan monaberi sio zafxulis sicxes ugrilebs. xeobaSi aris gediqis wylis saTave- nagebobebi, saidanac ramdenime sofeli maragdeba sasmeli wyliT. xeobis Tavze aris lamazi tba,adre meorec yofila da am ramdenime wlis win daSra. zafxulobiT tbis napiri savsea sabanaod da saTevzaod misuli damsveneblebiT, romlebic mezobeli soflebidanac ki modian.
sofeli ozaani ori soflis SeerTebis Sedegad aris miRebuli:ozaani da sulukaani e. w. clunkaani . gadmocemis Tanaxmad mis iqiT sxva sofeli an dasaxleba aRar yofila.Tavdapirvelad, ozaani Turme axlandeli sofel xornabujis midamoebSi yoRoTos xeobaSi yofila dasaxlebuli,Semdeg axlandeli e.w. ulianovkis midamoebSi gadmosaxlebula. Aam adgilebs dResac ki saozaanos eZaxian. bolos ki , dRevandeli ozaanis teritoria, dasaxlebula savaraudod mecamete-meToTxmete saukunidan. Aam azrs amyarebs soflis istoriuli Zeglebis simravle da asaki.
O ozaanis “amaRleba “ , romelic miekuTvneba IX_X saukunis Zegls, warmoadgenda samonastro kompleqss.igi ozaanis centridan daSorebulia 3 km-iT da mdebareobs Suagul tyeSi. saeklesio dResaswauli “amaRleboba “ tradiciulad soflis mosaxleobisagan aRiniSneba aRdgomis me-5 xuTSabaTs. AamaRlebis monastris garSemo dResac aris SemorCenili nangrevebi da saflavebi,tyeSi ki gvxvdeba komSi,leRvi,veluri vazi,rac imas mowmobs,rom monastris garSemo soflebi yofila. erT adgils axlac “orsaydris ferdas “ eZaxian. savaraudod, Sah abasis Semosevebis dros(1616wels,roca kaxelebi iranSi gadaasaxla) aRgvila miwisagan pirisa da es erTi sofeli ozaani gadarCenila .uwin aq wyalic yofila da saxeli axlac aris SemorCenili “amaRlebiwyali”
amaRlebis monasteri
VI saukunis Zegls miekuTvneba bazilikuri tipis “samebis” eklesia,romelic soflis maxloblad tyeSia aSenebuli da TiTqmis yvela kuTxidan Cans.mimdebare adgilebs “samebis marans” eZaxian.
sameba
VI saukunisaa “zRmurdlis”,’usenaTis “ eklesiebi. deda RvTismSoblis, wminda stefanes,yvelawmindis saxelobis eklesiebi ki ZvelisZvel sasaflaoebzea aSenebuli.
ozaanis yvelawminda
clunkaanis dedaRvTismSobeli
wm.stefane xirselis sax.eklesia
Cemi sofeli mimzidvelia aramarto Cveni mxris warmomadgenlebisTvis, aramed saqarTvelos sxva kuTxeebis mkvidrTa da ucxoeli turistebisTvisac. Ggasul zafxuls, swored amaRlebis tyeSi SevxvdiT inglisel turists viliam stivenss, romelic am monastris dasaTvaliereblad iyo Camosuli Cvens sofelSi . igi mxatvaria da ufro metad aRiqvavs yvela xelTuqmnel Tu adamianis mier Seqmnil silamazes. viliams Cvenma ojaxma umaspinZla. davaTvalierebineT ozaanis , Cveni mezobeli soflebis da raionis RirsSesaniSnaobebi .gavacaniT qarTuli tradiciebi da samzareulo.viliami Zalian kmayofili da didi STabeWdilebiT wavida Cvengan . igi saqarTvelos silamaziT Zalian moixibla,radganac kvlav apirebs meuRlesTan da mSoblebTan erTad dabrunebas. Cven dRemde gvaqvs masTan mimowera internetis saSualebiT .
viliam stivensi Cvens ojaxSi viliami firosmanis monumentTan
Zveli legendis Tanaxmad 5 Zma yofila: oza,maCxa,mirza,tiba da juga,romlebic savaraudod, dRevandeli soflebis ozaanis,maCxaanis,mirzaanis ,tibaanis da jugaanis teritoriebze dasaxlebulan da am soflebis saxelebic maTgan warmodgeba. Oozaanis axlandeli teritoriebi Turme mirzaanis yofila da TviTon sofelic siRnaRis raionis(im dros siRnaRis mazris) SemadgenlobaSi Sedioda.
U uwin gediqis xeobaSi gadioda saqaravno,saurme gza da sofelic aqve saxlobda, hqoniaT SemoRobili sabostneebi da wisqvilic ki yofila Cadgmuli. Semdeg sofeli gediqis xeobis Tavze amosula, am adgilebs axlac “naqoxrebs “ eZaxian.winaparTa gadmocemiT , kalo hqoniaT da momkil Znebs aq lewavdnen da aniavebdnen. Zveli ubnebis da adgilebis saxelebi axlac aris SemorCenili: bagibolo, bJantixevi,brima xevi, gediqisxevi , grZelwarafi,kviwinaanT xevi, koSkatye, lekaanTwveri, muxaTxevi, pantevis xevi, qvabTxevi,qlivrebixevi, Crdilebi, wikloaanTxevi, , bnela ubani, papirosaanT ubani, legaani, yaWaani,turaubani, qurxulianT ubani.
SemdegSi saraionTaSoriso gzis, romelic dedofliswyaros (im dros wiTelwyaros) da siRnaRis raions akavSirebs ,gakeTebam sofeli axlandel adgilze daasaxla.
“yovel kacisTvis didad sasurveli aris, rom icodes namdvili istoriiT Tavis gvartomis STamomavloba,Tu vin iyo misi winaparT mama-mTavari? sad cxovrobda? ra enaze laparakobda,ra Sedegi mieca mis STamomavalTa? vin hyavdaT gmirni Tu mefeebi? ra sarwmunoebam daajildova isini? visTan? rogor? an ranairi mdgomareoba miiRes warsamatebeli da rogor cxovrobdnen qveyanazeda?! ”
iv. gvaramaZe 1881w (qarTlis cxovrebis winasityvaoba)
farTo da mravalmxrivia gvaris mniSvneloba . qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi igi Svidnairi gagebiT aris warmodgenili . gvari _ saerTo SromaSi Cabmul da naTesaurad dakavSirebul adamianTa uZvelesi socialuri jgufis aRmniSvneli, adrindeli Temur-gvarovnuli cxovrebis gamomxatvelia. Ggvari memkvidreobiT saojaxo saxelwodebaa.
qarTuli gvaris sinonimia gori. Aal. Yyazbegis “xevisber goCaSi” goCa Tavis erTaderT vaJs agzavnis samSoblos dasacavad da Rrma STagonebiT arigebs –“gaxsovdes visi gorisa xaro!”
swored es fraza gaxda safuZveli Cemi dainteresebisa am Temis mimarT, gadavwyvite momeZiebina sakuTari gvaris warmomavloba da aramarto Cemi, aramed mSobliur sofelSi gavrcelebuli ZirZveli da SemdgomSi Semomatebuli gvarebis Sesaxeb informacia.
Cemi gvari TevzaZe kaxuri warmoSobisa ar aris, savaraudod,am gvaris winapari guriis ajanyebis dros 1841 wels wamosula iqidan da kaxeTisTvis Seufarebia Tavi.pirveli TevzaZe “tuna” saxeliT aris cnobili,”tuna “ Turme Zliers niSnavda, iseTi yofila,rom ZlierebSi Sahi uwodebiaT da mis STamomavlebs “Sahtunaanebs” eZaxodnen . es zedmet saxeli dRemde hqviaT Cveni gvaris warmomadgenlebs. sofelSi TevzaZeebis ramdenime ojaxia sxvadasxva fuZisa,maTgan erTerTs kikocaanebs ,meores ki koklaanebs eZaxian.
sofel ozaanSi erT-erTi Zveli da gavrcelebuli gvaria ozaSvili,romlisganac savaraudod warmoiSva soflis saxelwodeba. Aaseve ZirZveli gvarebia: garsevaniSvili, garseniSvili, gigolaSvili, kviwinaSvili, mexriSvili, qurxuliSvili,CalaxeSaSvili, jorkoSvili,maT mosdevs siZveliT koraxaSvili,koxtaSvili, suxitaSvili,romlebic savaraudod goris raionidan unda iyvnen Camosaxlebuli, sulaSvili , cqitiSvili.
zogierTi gvari ki mezobeli soflebidan mirzaanidan, maCxaanidan , arboSikidan , tibaanidan,jugaanidan, bodbidan mosulia,radgan im soflebSi mTeli ubnebia dasaxlebuli am gvarebiT da maTi warmomadgenlebis gadmocemac amas mowmobs. aseTebia: aladaSvili, aluRiSvili, baramaSvili, benaSvili,bostoRanaSvili, TaraSvili, iakobiSvili, kvirikaSvili, kotaSvili, martyofliSvili,nadiraSvili,nasyidaSvili, natroSvili, papuaSvili, popiaSvili ,focxveraSvili,yataSvili,jamaspiSvili.
aAseve qoqiaSvili_ maTi winapris gadmocemiT, isini Turme xabaSvilebi yofilan, erTerT brZolaSi Tavi ise usaxelebiaT da mteri ise gauwyvetiaT,rom sardals uTqvia mtrisa qoqi ar gauSvao da imis Semdeg , qoqiaSvilebad gadaukeTebiaT gvari. cakaSvili,xatiaSvili,xunaSvili, xuciSvili, jariaSvili.maTgan zogierTi mxolod erTi ojaxia.
mogexsenebaT, qiziyi ubatono qveyana iyo. amitom ,yvela samarTalsa Tu usamarTlobas gamoqceuli adamiani cdilobda, iseT adgilze Seefarebina Tavi,sadac imdroindeli mTavrobis iurisdiqcia ar vrceldeboda.erT_erTi aseTi adgili iyo Cemi sofeli ozaani, romelic xeobaSi iyo dasaxlebuli da ucxo TvalisTvis Znelad SesamCnevi . Aamas mowmobs am soflis gvarebis mravalferovneba da warmomavloba.
Cems sofelSi naklebad gavrcelebuli gvarebia: arabuli,aruTiniani,bagaliSvili, baCunaSvili, darCiaSvili, varsimaSvili, zariZe,kirvaliZe, konceliZe,mazmaniani, matiaSvili,maWavariani, melaZe, mWedliSvili, nikolaiSvili, sardalaSvili, saRiraSvili,uglava,feiqriSvili, RviniaSvili, CikvaiZe, cixelaSvili, cxovrebaSvili, ZanaSvili, WuWulaSvili, WyoiZe, janyaraSvili.am gvarebis umetesoba 1-2 ojaxs warmoadgens.
gvari _MmosuliSvili ki sul sxva istorias atarebs, Cvens sofels saqonlis zafxulis saZovrebi TurqeTis sazRvarTan hqoniaT. TurqeT- somxeTis cnobili dapirispirebis dros,roca Turqebma gaaZeves somxebi, Cveni soflis mwyemsebi im teritoriaze yofilan dabanakebuli,mexriSvilebis , kerZod Tibelaanebis did papas abrias 2 patara oboli biWi iqidan sofelSi Camouyvania, erTi TviTon gauzrdiaT,xolo meore clunkaanSi gauSvilebiaT da gvaric mosuliSvili, maTTvis sofels miucia.
mMravalricxovani gvari calke ganayofebad,Stoebad iyofa winaparTa saxelebis an metsaxelebis (Tikunebis) Tanaxmad da Seqmnilia e.w. saubno gvarebi. is araa fiqsirebuli dokumentebSi,ar aisaxeba sakomlo siebSi,magram sofelma kargad icis. erTi da igive gvaris ganStoebam gamoiwvia is,rom maT warmomadgenlebs meore saxelebiT moixsenieben, iseve rogorc Cemi gvaris TevzaZeebis Sesaxeb mogaxseneT.
magaliTad aladaSvilebs turaanT, bostoRanaSvilebs mrudiaanT, garseniSvilebis gvaris warmomadgenlebs gegeCaanebs, dingaanebs, dundaroanebs, TuSivaniaanT, yuylupaanebs,jafroaanebs,caciaanebs eZaxian.
gigolaSvilebs yitaanebs, melaiagoraanebs eZaxian, xolo darCiaSvilebs oxetaanebs, TaraSvilebis erT Stos kvanWaxaanebs,meores ki kuklaanebs,koxtaSvilebs kurkaanebs,pazaleanebs eZaxian, xolo martyofliSvilebs ki vankaanT,matiaSvilebs welRiaanT.
mexriSvilebs zogs broliaani, buRoiaani,grucaani, gudaani, vasinkaani, Tibelaani,iknikiani, kakiaani , klimaani, maiyureani, sidolaani , Cixatoani,wuwknaani, xaxolaani , mosuliSvilebs ki aruaanTi hqviaT.
ozaSvilebs abelaani, bankoaani ,bumbulaani, TeTraani, kokroani,legaani,priCkaani, titikoani,quxaraanTi hqviaT.bankoaanis ganStoebasTan ki erTi mniSvnelovani ambavia dakavSirebuli,romelic sayovelTao msjelobisa da televiziebis gaSuqebis saganic ki gaxda. ATurme, didi nikala(mxatvari niko firosmanaSvili)xSirad Camodioda stumrad bankoaanT ojaxSi da maTi marnis karebic mouxatavs Tavisi jadosnuri funjiT.
popiaSvilebs glutaanebs,suxitaSvilebs blaraanebs,feiqriSvilebs dukiaanT,focxveraSvilebs calxelaanT,RadaraanT, qurxuliSvilebs Radalaanebs ,yaWaSvilebs buquraulianT,CalaxeSaSvilebs brataanT, cqitiSvilebs ramazianebs,xuciSvilebs noRaanT xolo jorkoSvilebs kolotaanebis da Wiotaanebis saxeliT moixsenieben.
sofeli ozaani lamazia Tavisi bunebiT. Mmas xibls sZens ramdenime wyaroc, romlebic Tavisi civi wyliT mosaxleobas wyurvils uklaven da gamvlel mgzavrsac Svebas gvrian,gansakuTrebiT zafxulis cxel dReebSi. maT sofelma lugela da qurxulianT wyaro uwoda,es ukanaskneli, qurxulianT Zvel ubanSi mdebareobs da misadgomic qurxuliSvilebis warmomadgenlebma gaukeTes.erTi wyaro ki sofelSi obeliskTan moCxrialebs.M
lugelas wyaro
soflis moxucebis gadmocemiT, Turme “ oqraanSi” 6 mila wyaro gadmodiodao, mosaxleoba kargad sargeblobda bunebis am simdidriT, qalebi dadiodnen wyaroze da sarecxic ki mihqondaT.
im dros xSiri yofila lekianoba,gadmodiodnen da mosaxleobas awiokebdnen,itacebdnen xalxs da saqonelsac mierekebodnen. Aase itacebdnen Turme Cveni soflis qalebsac. gadmocemis Tanaxmad , mosaxleobas im wyaroze 6 kameCis tyavi daufenia da gauqvria.dResac im biliks oqraanSi “saleko biliks” eZaxian da namdvlad rom iyo wyali am midamoebSi , erT-erT venaxSi arsebuli Wac mowmobs , romliTac TiTqmis yvela sargeblobs, vinc ki oqraanSi adis samuSaod.
Tavisi mdebareobis gamo sofeli ozaani uwin mravali yaCaRis TavSesafaric yofila. maTi umetesoba samarTliand ebrZoda im droindel xelisuflebas,mefis ruseTis warmomadgenlebs . es yaCaRebi xalxSic didi siyvaruliT sargeblobdnen da maT mxardaWerasac grZnobdnen.
Cveni didi papis, soso TevzaZis gadmocemiT,Turme es yaCaRebi oqraanis tyeebs afarebdnen Tavs .mis mamas sikos autania saWmeli maTTvis,fexdafex mihyolian rusis dragunebi. sanam siko avidoda, dauWeriaT da Tavisi Svilis sosos Tvalwin ucemiaT,erTs ki waldi waurTmevia misTvis da venaxSi (axlac gvaqvs im navenaxobze gaSenebuli venaxi) ramdenime vazi mouWria,rom ,rogorme eTqmevinebinaT maTi adgilsamyofeli. tyidan yaCaRebs ramdenime tyvia usvriaT da daufrTxiaT rusis dragunebi.
O ozaaneli yaCaRebis saxelebi Cvenma saxelganTqmulma saxalxo mTqmelma mose qurxulma(qurxuliSvilma) Tavis mier gamoTqmul SairebSi Semogvinaxa. citatebs moviyvan, romelic isev uxvadaa gabneuli soflelebis mexsierebaSi:
“ ar gegoniaT ozaani
Ooxeri, wyalwaRebuli.
Cvenca gvyavs biWi qiteso,
xmaliviT amoRebuli.
lafSi flavs maWaraSvilsa
xandixan Sejibrebuli.
maSin dagvpares xarebi,
qitaa qalaqs wasuli.
es rom gaigo qitesom
Seiqna gacofebuli.
Tuqur miSas Caiara,
daaTvaliera xarebi,
samTeoz posta ara aq
maszea daRonebuli.
qurxuliSvili aleqsas
hyoloda Sepirebuli
Saaba qitam xarebi
dabrunda gaxarebuli.
momgvaareT Cemi qurani
Cemi sajdomis cxenia.
zed Sejda biWi qiteso
quranma gaikankala.
farsis mxares gadvida
Seiqmna gacofebuli,
erTi urjulo TaTari
wamoswoloda xarebsa,
Tofs dahkravs gamoagorebs,
daaxuWinebs Tvalebsa.
Ggaswi, urjulo TaTaro,
Aarc axla, dadeq barzeda.
TaTrebi exvewebodnen
jer mzesa,mere mTvaresa.
Mmzev Cadi,mTvarev amodi
dahxede yarsis mxarzeda.
qitam Cahyara patrona,
dasZaxa ialxin gedi.
gaTenebamde srolaa,
Suqi ara stexs Ramesa.
TaTrebi eubnebodnen
sani oRla,qita geldi.
qitam Cahyara patrona,
dasZaxa ialxin gedi.
traxti miniT gamarTuli
priboliT gamzadebuli.
Mmwyemsi svavs da xazeini,
yvelasaTvis uyveduri.”
yaCaRebze lado ozaSvilze da mixa WuWulaSvilze ki aseTi leqsia SemorCenili:
“me var lado ozaSvili
var mosikos Zeo.
gare gare daviarebi
mixas Samovxvdio.
lado ras daiarebi?
CemTan wamodio.
SenTan rogor wamovide,
Aara myavs cxenio.
mixam qurani mohgvara
zed sakazmze gadaadga
srul lakeronio. ”
aseve xalxisTvis sayvareli yaCaRi iyo tigrana (lado YyaWaSvili). soflis mosaxleoba xels umarTavda yaCaRebs imdroindel reJimTan sabrZolvelad,magram samwuxaroa, rom TiTqmis yvela yaCaRi, viTomda xelisuflebasTan Semorigebis mizniT mowyobil sufraze motyuebiT mokles.
O soflis Zveli, dadebiTi Tu uaryofiTi warsulis miuxedavad, ozaani sakmaod swrafad viTardeba: centralur quCaze moewyo gare ganaTeba, mowesrigda mosaxleobis wyalmomarageba, sofelSi moxda gazsadeni milebis aRdgena da dResdReobiT sofels Seuferxeblad miewodeba bunebrivi airi da eleqtroenergia. ozaans aqvs sakmaod kargi sabavSvo baga- baRi, sajaro skola, samedicino punqti –ambulatoria,afTiaqi, biblioTeka, maRaziebi ,sakrebulo da rac yvelaze metad axarebs Cvens axalgazrdobas- soflis centrSi axlad gakeTebuli sportuli mini-stadioni. bavSvebi da aramarto isini -ufrosebic , Tavisufali drois umetes nawils iq atareben da sasiamovnod erTobian. Mmiuxedavad am yvelafrisa, sofelSi mainc igrZnoba migracia, samuSao adgilebis simcirem da gaWirvebam bevri ojaxis bedi qalaqs daukavSira.
sakrebulo ambulatoria
afTiaqi maRazia
sabavSvo baga-baRi
Oozaanis sajaro skola
Mmini_ stadioni
Cems mSobliur sofel ozaans mravali tradicia aqvs saeklesio dResaswaulebTan dakavSirebiT . magram 2010 wlis Semodgomis bolo Tves , erT gansxvavebul da sasiamovno tradicias Caeyara safuZveli.es aris “ozaanoba”,romelic mokrZalebulad aRiniSna soflis axal mini-stadionze. imedia, es iniciativa gamoxmaurebas hpovebs mosaxleobaSi da yovelvis safuZveli iqneba imis, rom sxvadasxva adgilas gabneul Cveni soflis Svilebs Tavs mouyris da SeaxsenebT, Tu“visi gorisani“arian. RmerTma umravlos ozaans da sruliad saqarTvelos warmatebuli adamianebi: mxatvrebi,poetebi, maswavleblebi, biznesmenebi , iuristebi, meqanikosebi da aTasi sxva profesiis warmomadgenlebi. yYvelam Tavisi wvlili unda Seitanos saqarTvelos aRmSeneblobis saqmeSi. erTerTi warmomadgeneli aris mwerali jemal mexriSvili,romlis nawarmoebebi : “maisis Tafli”,”avtobusi” da sxvebi TiTqmis yvelasTvis nacnobia.
amJamad , Cems sofelSi 300 komlia da 1240-mde mosaxlea,romlis nawilic migraciis gamo sxvadasxva qalaqebSia wasuli.
Cemi kvlevis Sedegad davadgine,rom ozaanSi aris 64 gvari. statistikurad TiToeuli gvaris ojaxebis raodenoba aseTia:
aladaSvili_2,aluRiSvili-2,bagaliSvili_1,baramaSvili-2,baCunaSvili-2, benaSvili-4, bostoRanaSvili- 4,garsevaniSvili -1,garseniSvili-17, gigolaSvili -8,gogiaSvili 4, darCiaSvili-1, varsimaSvili _1,zariZe-2, TaraSvili-3,TevzaZe-6,TofCiSvili_1, iakobiSvili-1,kaisaZe-2,kvirikaSvili-1,kviwinaSvili-1, kirvaliZe-1,konceliZe-1, koraxaSvili-2, kotaSvili-3,koxtaSvili- 8,mazmaniani-1,martyofliSvili-4, matiaSvili -1,maWavariani-2, melaZe- 1,mexriSvili-46,mosuliSvili-3,mWedliSvili-1, nadirAAaSvili-2, nasyidaSvili-1, natroSvili-1, nikolaiSvili-1, ozaSvili-28,papuaSvili-7,sardalaSvili – 1, saRiraSvili-1,sulaSvili -5,suxitaSvili- 19,feiqriSvili-1, focxveraSvili-3,qoqiaSvili-2,qurxuliSvili-7, yaWaSvili-11,yataSvili -1,CalaxeSaSvili-13,CikvaiZe- 2,cakaSvili-1,cixelaSvili- 1,cqitiSvili- 6,cxovrebaSvili-1, ZanaSvili-1, WuWulaSvili-1,xatiaSvili-4, xuciSvili- 5,xunaSvili-2,janyaraSvili -2,jamaspiSvili -1,jariaSvili-1, jorkoSvili 16. sul - 286 ojaxi. oficialur monacemebTan SedarebiT naklebi,radgan rogorc avRniSne, migraciis gamo nawili ojaxebis soflidan wasulia.
imedia, dadgeba dro, roca saqarTvelo gabrwyindeba da misi Svilebi,romlebic ase uxvad arian gabneulni msoflios sxvadasxva qveyanaSi moindomeben saqarTveloSi cxovrebas .soflidan wasuli ojaxebic TavianT kerias daubrundebian da maTi Svilebi gaamravleben garseniSvilebs, gigolaSvilebs, TevzaZeebs , kaisaZeebs, mexriSvilebs, ozaSvilebs,yaWaSvilebs, CalaxeSaSvilebs da sxvaTa ZirZvelsa Tu mosul gvarebs.
RvTismSoblis wilxvedr , marTlac walkot , saqarTvelos mxolod gamravleba da ganaTleba gadaarCens. Mme Rrmad var darwmunebuli,rom Cemi samSoblo aucileblad gabrwyindeba da Rirseul adgils daimkvidrebs did evropul ojaxSi.
Ggamoyenebuli literatura:
iakob axuaSvili –“qarTuli gvar-saxelebi” –masalebi qarTuli gvarebis istoriisTvis._ gamomcemloba mesxeTi, Tbilisi_2005w.
iv.gvaramaZe_ qarTlis cxovreba-1881w.
qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni.-Tbilisi-1986w.
aleqsandre Rlonti -qiziyis toponomia-Tbilisi_1982w.
sofel ozaanis mcxovrebi adamianebi,romelTa monaTxrobic damexmara Temis daweraSi:
1. TevzaZe anzori
2. TevzaZe noSrevani
3. mexriSvili glaxo
4. ozaSvili ilo
5. qoqiaSvili mediko
6. yaWaSvili valiko (mravala) .
